Oświecenie - klasa I humanistyczna

Temat 1: O szybko gasnącej gwieździe – o oświeceniowych ambicjach.
 

Filozofia

 

Deizm – zakłada, że stwórcą świata jest Bóg, który jednak nie ingeruje w jego działanie. Wolter odwoływał się do metafory zegara i zegarmistrza. [podr. str. 210]


Ateizm – pogląd zaprzeczający istnieniu Boga - przestaje być tematem tabu, zostaje zauważony i formalnie stwierdzony przez uczonych i myślicieli.


Empiryzm (pojawił się już wcześniej) – kierunek filozoficzny uznający doświadczenie za główne źródło wiedzy o świece. [źródło: podręcznik]


Sensualizm – pogląd zakładający, że źródłem wiedzy są wrażenia zmysłowe.


Racjonalizm – kierunek filozoficzny uznający rozum za podstawowe narzędzie poznania rozum.


Sceptycyzm – stanowisko filozoficzne wątpiące o wartości ludzkiego poznania. [patrz: filozofia Kartezjusza]

John Locke

Empirysta (zwolennik empiryzmu^). Autor myśli „tabula rasa”, czyli „czysta karta”.


Tabula rasa - umysł wolny od jakichkolwiek idei, wyobrażeń, zasad. Nie posiadający wiedzy.


Inni myśliciele nawiązywali do „niezapisanej tablicy”, podkreślając znaczenie wychowania i kształcenia młodych ludzi. Ich zdaniem „tablicę” tę trzeba zapełniać, kształcić, by stworzyć społeczeństwo idealne, jednomyślne i uczciwe.

Kolejne Utopie

Myśliciele oświecenia stworzyli wizję państwa, którego obywatele są ludźmi wykształconymi, a edukacja jest rzeczą powszechną i ogólnodostępną, podobnie jak książki. Były to jednak plany, które nie sposób było wprowadzić w życie, więc były ideałami utopijnymi.

Utopia

1. model idealnego społeczeństwa stworzony w oderwaniu od rzeczywistości i nie dający się zrealizować;


2. pomysł nie możliwy do zrealizowania, mrzonka, idea oderwana od życia.

! piszemy z małej litery, chyba że mamy na myśli Utopię Tomasza Morusa – wówczas jest ona nazwą własną !

Utylitaryzm – użyteczność społeczna; jednostki bezczynne (darmozjady) są nieużyteczne społecznie.
 

Literatura i sztuka

Literatura oświeceniowa ma własną hierarchię, która na pierwszym miejscu stawia gatunki tj. oda, tragedia, epos. Jasno wskazuje rzeczy ważne i ważniejsze, wyznacza zasady moralne, podkreśla patriotyzm i rozum.


Oda – uroczysty, wzniosły utwór poetycki sławiący wybitną postać, doniosłe wydarzenie lub wielkie idee.


W sztuce króluje malarstwo historyczne, malarstwo portretowe, sceny z życia ludu. Obrazy miały budzić w społeczeństwie ducha patriotyzmu, podkreślać znaczenie autorytetów, ukazywać dobra rozwoju naukowego i kulturalnego.


Malarstwo oświeceniowe cechuje statyczność, harmonia, nawiązania do sztuki antycznej (kolumny, sceny z mitów, sztuk dramatycznych), teatralizacja, alegoryczność, nawiązania do współczesnych autorowi zdarzeń, epoki, kultury.